کشورترکمنستان که داراى ذخيره هاى بسيار بزرگ گازميباشد، درسال ١٣٦٨ خورشيدى؛طرحى را ارائه کرد که به اساس آن، يک پايپ لاين طويل انتقال گاز ترکمنستان، از طريق افغانستان به پاکستان و هند تمديد ميشود و از اين طريق، گاز ترکمنستان به بازارهاى پاکستان و هندوستان خواهد رسيد.
شرکت امريکايى موسوم به يونيکا که مرکز آن، در ايالت کليفورنيا است و رهبرى يکتعداد شرکت هاى نفت و گاز در کشورهاى مختلف جهان را برعهده دارد؛ براى رقابت در اين پروژه آمادگى گرفت و از سال ١٣٧٠تا ١٣٧٣ خورشيدى، در حدود يک ميليون دالر براى سروى ابتدايى اين پروژه مصرف کرد.
اما اين شرکت امريکايى، از سال ١٣٧٣ تا ١٣٧٦خورشيدى، نتوانستحمايت حکومت طالبان را در افغانستان حاصل نمايد؛ از همينرو پروژۀ تاپى،با موانع و توقف مواجه شد.
دو طرح براى تمديد پايپ لاين گاز از ترکمنستان تا هندوستان در نظر گرفته شده بود؛ يکى از دولت آباد ترکمنستان آغاز و درخاک افغانستان از فارياب تا شبرغان، مزارشريف، سمنگان، بغلان، سالنگ ها، پروان تا کابل تمديد و بعداً از راه جلال آباد به پاکستان و از پاکستان، به هند ادامه مى يابد.
اما طرح دوم که نهايى نيز شد، اين پايپ لاين بعد از عبور از فاصلۀ ١٤٧ کيلومترى در خاک ترکمنستان؛ به ولايات هرات، هلمند و کندهار که ٧٣٥ کيلومتر فاصله را دربرميگيرد، به پاکستان تمديد ميشود. در پاکستان از راه ايالت پنجاب به کويته و بعد از طى ٨٠٠ کيلومتر فاصله در منطقۀ فاضليکاى کشورهندوستان، به پايان ميرسد.
در آن زمان؛ کشورهاى عضو پروژه تاپىتعهد سپرده بودند که در پهلوى پروژۀ مذکور، يک پروژۀ اساسى بزرگ ديگر نيز تطبيق ميشود که عبارت از اعمار شاهراه بزرگ به سطح جهان در پهلوى پايپ لاين بود؛ تا هند و پاکستان را از طريق افغانستان، به کشورهاى آسياى ميانه وصل نمايد.
يک قرارداد بين کشورهاى عضوپروژۀ تاپى(ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هندوستان) درسال ١٣٨٠ خورشيدى به امضا رسيد؛ تا يک شرکت مشترک موسوم به «تاپى لمتيد» براى عملى نمودن اين پروژۀ بزرگ، با توافق چهار کشور عضو نيز ايجاد گردد.
بعد از يک اندازه پيشرفت در پروژۀ تاپى، يک قرارداد ديگر نيز به تاريخ ٢٩ سنبلۀ سال ١٣٨٩ خورشيدى، توسط حامد کرزى رييس جمهور افغانستان، قربان على برى محمد اوف رييس جمهور ترکمنستان و آصف على زردارى رييس جمهور پاکستان و وزير انرژى هند، در شهر عشق آباد پايتخت ترکمنستان به امضا رسيد.
مقامات افغان، در همان سال در مورد اين پروژه گفتند که به اساس اين قرارداد، همه ساله ٣٣ ميليارد متر مکعب گاز از ترکمنستان به افغانستان، پاکستان و هند منتقل خواهد شد که از جمله، ٤٢ درصد گاز آن را هندوستان، ١٦ درصد را افغانستان و متباقى را پاکستان به دست خواهد آورد.
مقامات کشورهاى عضوپروژۀ تاپى، تخمين کرده بودند که در نيمۀ سال ١٣٩٠ خورشيدى، يک اتحاديۀ کمپنى هاى مورد اعتماد بين المللى ايجاد خواهد شد؛ تا امور تمديد اين پروژه رااز سال ١٣٩١ خورشيدى آغاز و تا سال ١٣٩٣ خورشيدى تکميل نمايد؛ اما پلان مذکور عملى نشد.
همچنان اخيراً مقامات افغانستان، ترکمنستان، پاکستان و هند؛ طى نشست اخير در شهر عشق آباد، دوباره فيصله نمودند که امور پروژۀ تاپى، درسال ١٣٩٤ خورشيدى آغاز و تا سال ١٣٩٦ خورشيدى به پايان برسد.
مقامات ترکمنستان، مذاکرات خود را در مورد اين پروژه درسال ١٣٩٠ خورشيدى، همراه با مقامات پاکستانى در اسلام آباد انجام داده اند. هردو کشور، قيمت گاز پروژۀ تاپى را ضمن امضا کردن يک سند مشخص کردند که به اساس قرارداد؛ قيمت گاز ترکمنستان، ٣٠ درصد از قيمت تيل خام در بازار بين المللى پايين تر خواهد بود.
درهمان سال، بيرمگدلى نيديروف وزير گاز و نفت ترکمنستان، به يک جرگه بين المللى سرمايه گذارى گفت که به زودى، يک قرارداد فروش انتقال گاز از طريق افغانستان به پاکستان و هند، امضا خواهد شد.
اين مقام ترکمن افزود:"هيچ جاى شک نيست که اين پروژه حتماً عملى ميشود." به گفتۀ وى، اگر اين پروژۀ عملى گردد، پس ٣٣ ميليارد مکعب گاز ترکمنستان، به بازارهاى تشنۀ هند و پاکستان راه خواهد يافت.
وحيدالله شهرانى وزير اسبق معادن افغانستان، در ماه حمل سال ١٣٩١ خورشيدى، جهت نهايى کردن قيمت گاز ميان افغانستان و ترکمنستان، به شهرعشق آباد مرکز ترکمنستان سفر کرد.
شهرانى گفت که رييس جمهور ترکمنستان، به قميت فروش مناسب گاز به افغانستان براى مدت سى سال،و سالانه ٥٠٠ ميليون مترمکعب، موافقه کرد و قرارداد اين فيصله درسال ١٣٩٢ خورشيدى به امضا رسيد.
به اساس اين سند، افغانستان بعد از تکميل پروژۀ تاپى در ده سال اول، پنجصد ميليون متر مکعب گاز، در دهۀ دوم يک ميليارد مترمکعب گاز، و در دهۀ سوم ١،٥ ميليارد متر مکعب گاز از اين کشور خريدارى خواهد کرد.
قرارداد خدمات مشورتى- مالى (TASA) اين پروژه نيز در آغازماه قوس سال ١٣٩٢ خورشيدى، طى ٢٤مين نشست تخنيکى پروژه، از سوى نمايندگان کشورهاى عضو تاپى(ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند) در عشق آباد مرکز ترکمنستان به امضا رسيد.
کشورهاى عضو در اين نشست مشترک، تعهد سپردند که اگر کشورهاى خريدار(افغان، پاک، هند) به گاز بيشتر از قرارداد ضرورت پيدا کردند، بايد حد اقل ٤٨ ساعت قبل به کشور فروشنده اطلاع دهند؛ تا گازمورد نياز به وقت معين تهيه گردد.
از سوى ديگر، حکومت افغانستان براى تامين امنيت پروژۀ تاپى اعلام کرد که يک نيروى امنيتى هفت هزار نفرى را جهت تامين امنيت پايپ لاين گاز، در خاک خود توظيف خواهد کرد.
جليل جمرانىرييس برنامه هاى انکشافى وزارت معادن و پطروليم افغانستان، درسال ١٣٨٩ خورشيدى گفت که از تحکيم امنيت پروژۀ تاپى، نگرانى ندارد.
وى افزود:"وزارت معادن افغانستان، پلان تحکيم امنيت اين پروژه را يکجا با ساير ادارات امنيتى، روى دست دارد و به اساس آن، يک نيروى تازه نفس ٧٠٠٠ نفرى را، براى تحکيم امنيت تاپى توظيف خواهد کرد؛ همچنان از ٥٠ تا ٦٠ ميليون دالر، جهت تحکيم امنيت پروژۀ مذکور اختصاص داده شده است."
با آغاز پروژه تاپى که حدود هشت ميليارد دالر هزينه دارد؛ هزاران زمينۀ کارى براى افغان ها مساعد خواهد شد و افغانستان، همچنان سالانه در حدود چهار ميليون دالر مفاد نيز از بابت اين پروژه به دست خواهد آورد.
