پلخمرى (پژواک ١٤قوس٩٢) : بغلان یکی از ولایات شمالشرق و صعب العبور بوده که ذخاير زياد زير زمينى را در خود جا داده است.
منابع طبیعی به ویژه معادن زغال سنگ بغلان، زبانزد مردم بوده که علاوه بر مردم خود ولايت، مورد استفادۀ مردم ساير ولايات نيز قرار می گيرد و حتى تا چندى قبل به پاکستان نيز صادر ميگرديد.
اين معادن شامل زغال سنگ کرکر، دود کش، آهن دره ،خُرد دره، چنارک، شین دره، آلوگک و تاله و برفک است.
اما بيشتر اين معادن از سوى مردم و به شکل قرار دادى و غير فنى استخراج ميشود که يک بخش آن به همين علت ضايع ميگردد.
اقتصاد دانان ميگويند که اگر اين معادن به شکل منظم، فنى و ايمنى از سوى دولت ويا سکتورهاى خصوصى استخراج شوند، ميزان توليد آن نسبت به اکنون، بيشتر خواهد بود و عايد بيشترى بدست خواهد آمد.
ازاينکه قیمت مواد محروقاتى بخصوص تيل در کشور روز به روز بلند ميرود، از زغال سنگ، بحيث منبع مهم و ارزان سوخت استفاده ميشود. زغال سنگ بيشتر در تسخين منازل، داش هاى خشت ، حمام ها و فابريکه هاى توليدى کاربُرد دارد.
١-معادن کرکر و دود کش:
اين دو معدن در پانزده کیلومتری شمال شرق شهر پلخمری مرکز ولایت بغلان قرار داشته و در سال١٣١٧ هجرى شمسى توسط یک چوپان کشف شد که یکی از بزرگترین معادن زغال سنگ افغانستان محسوب ميگردد.
در سال ١٣٥٠ اين معدن به تصدی تبدیل شده و بلندترین تولید آن، در سال ١٣٦٦ بود که به ١٦٥ هزار تُن و کمترین تولید آن در سال ١٣٧٠ بود، که به ١٠هزار تن ميرسيد.
مقدار مجموعى زغال سنگ کرکر كه طبقات آن دو تا سه متر ضخامت دارد به ١٥ ميليون تن ميرسد و جنسيت زغال سنگ آن خوب و قابل استفاده مى باشد.
زغال سنگ اين معدن به دليل موقعيت جغرافيايى آن که در مجاورت مراكز صنعتى پلخمرى و همچنين نزديک بودن آن به شاهراه كابل- كندز، نيز حايز اهميت بوده است.
معدن کرکر در محدوده چهار کیلومتر داخل کوه گسترده شده، عمق آن به ۷۵۰ متر می رسد و ۱۲ رگه زغال سنگ در آن موجود است.روزانه ۱٥۰ تُن زغال سنگ از آن استخراج می شود و حدود ٦٠٠ کارگر در معادن ياد شده کار ميکنند.
تونل هاى اين معادن به شکل ستندرد نبوده و زغال بيشتر به شکل غير معيارى استخراج می گردد.
اما مسوولان معادن ولايت بغلان می گويند که يک تونل معدن زغال سنگ کرکر در حال بازسازى بوده که بعد از بازسازى، ميزان استخراج زغال، روزانه به ٢٥٠ تن خواهد رسيد.
اين تونل که به نام “پى يک” ياد ميشود، توسط شرکت خصوصى افغان- کول که معادن زغال سنگ کرکر، آهن دره و دودکش را طبق قرارداد در اختیار دارد، به شکل معیاری بازسازى ميشود.
ديپلوم انجنیر عبداللطیف وهابزى آمر معدن کرکر ميگويد که اين تونل، در گذشته یکی از فعال ترین معدن زغال سنگ بود؛ اما در جریان جنگهاى بعد از تجاوز شوروی سابق بر افغانستان از کار افتاد.
وى مى افزايد که بازسازى اين تونل، از ماه حمل١٣٩٢ بدينسو آغاز شده، ٩٠ درصد کار آن به پيش رفته و قرار است که قبل از زمستان امسال تکميل و به بهره بردارى سپرده شود.
اين تونل، ٢٠٠ متر عمق و ٦٠٠ متر به شکل مايل طول دارد و به شکل قوسى توسط آهن و گادر، بازسازى ميگردد و به يک معدن مصوون و معيارى تبديل ميشود. در بازسازى اين تونل، تا حال بيش از يک ميليون افغانى مصرف شده و به مصرف بيشتر نياز دارد.
شرکت افغان کول، بازسازى و معيارى سازى معادن زغال کرکر، آهندره و دودکش را در سال ١٣٨٥ براى ٤٩ سال با دولت قرار داده نموده و زغال سنگ را بخصوص براى فابريکۀ سمنت غورى که روزانه تا ٢٠٠ تن سمنت توليد ميکند، استخراج و تهيه مى نمايد.
آمريت معدن کرکر ميگويد که شرکت افغان کول، معادنى را که غيرمصوون باشد، در آينده به طورمعيارى بازسازى خواهد کرد.
٢-معدن زغال سنگ آهن دره و خُرد دره:
اين دو معدن در حدود پنج کيلومترى شرق شهر پلخمری واقع است و در سال 1378 استخراج از آن آغاز گرديده و تا فعلاً جریان دارد.
٣- معدن زغال سنگ چنارک و شین دره:
اين معادن در ٧٥ کیلومتری شرق پلخمری و در ولسوالی نهرین واقع است. این معادن در سال 1380 کشف و از سال 1386 الی 1391 در چوکات تصدی زغال سنگ شمال مورد بهره برداری قراردارد .
دولت استخراج معادن ياد شده را در زمستان سال ١٣٩١ به کمپنی هاشمی گروپ براى ١٠ سال واگذار نموده است.
٤- معدن زغال سنگ آلوگک:
اين معدن در 120 کیلومتری شهر پلخمری و در ولسوالى ده صلاح موقعيت داشته که در سال 1387 براى ١٠ سال به شرکت برادران مهمند شمال به اجاره داده شد، اما قرار داد مذکور به علت بعضی مشکلات امنیتی ومسایل جیالوژیکی در سال 1390 فسخ گردید و از آن به بعد توسط افراد و اشخاص به شکل غیر قانونی استخراج میشود.
٥-معدن زغال سنگ تاله برفک:
اين معدن در ١١٠ کيلومترى جنوب غرب شهر پلخمری و در ولسوالى تاله و برفک قرار دارد . ازين معدن از سال 1386 به اینطرف در چوکات تصدی زغال سنگ شمال بهره برداری ميشود.
معدن تاله وبرفک در سرحد با ولسوالى کهمرد ولايت باميان قرار دارد. ولسوالى کهمرد نيز داراى معادن سرشار زغال سنگ مى باشد.
معادن زغال سنگ به شکل کمربند در طبقات مختلف سلسله کوه های هندوکش واقع است که از ولایت بدخشان شروع و تا ولايات تخار، بغلان، سمنگان، بامیان وسرپل امتداد می يابد و به معدن سبزک هرات منتهی مى شود.
٦-معدن طلا :
معدن طلا قره زخن در(80) کیلومتری به طرف جنوبغرب شهر پلخمری درولسوالی دوشی موقعيت دارد که در سالهای 1371 الی1374 توسط حکومت وقت کشف گرديده و تاجايی هم دست خورده است. دولت این معدن را از سه سال بدينسو بخاطر سروی با يک شرکت قرار داده نموده است.
٧-معدن سُرب:
اين معدن بنام شخ سفید در 80 کیلومترى شمالشرق شهر پلخمری و در ولسوالی جلگه واقع است که تا اکنون بخاطر استخراج آن کدام اقدامی نشده است.
٨-معادن گچ:
اين معدن در 54 کیلومتری شمالشرق شهر پلخمری در منطقه شیخ جلال ولسوالی بغلان مرکزی قرار داشته که از سالهای 1358 تا اکنون از آن استخراج میشود.
استخراج معدن از طرف دولت به اجاره داده شده و به شکل متوسط یعنی تا جايی فنی و تا جايی هم غیر فنی استفاده میشود.
٩-معدن سنگ گرانیت:
اين معدن در منطقه گولايی سالنگ شمالی در ولسوالی خنجان در ٩٠ کيلومترى جنوب شهر پلخمری موقعيت داشته و درسال 1392 توسط مردم محل کشف گرديده و استخراج آن به تازگى با یک شرکت خصوصى قرار داد شده است.
حبیب الرحمن شیرزی
