افغانستان از لحاظ وجود ذخاير آهن بسيار غنی ميباشد که معادن آهن این کشور در میان معادن بزرگ آهن جهان محسوب می شود.
با در نظر داشت تحقیقات و اکتشافاتی که صورت گرفته افغانستان از لحاظ داشتن آهن مرغوب و موجودیت سنگ های آهن نسبتا غنی به نظر میرسد، زیرا تنها در سلسله کوه بابا موجودیت هشت ذخیره معدن آهن تثبیت گردیده است که از آن جمله معدن آهن حاجی گک در ٤٥ کیلومتری جنوب شرق ولایت بامیان حایز اهمیت فوق العاده می باشد، که ذخایر توده های آن 1.8 میلیارد تُن تثبیت گردیده است.
۱- معدن آهن حاجیگک بامیان:
این معدن در ارتفاعات کوههای هندوکش درمجاورت کوتل حاجیگک و در ۱۰۰ کیلو متری شمال غربی کابلودرشرق بامیانواقع شده‌است.
برای نخستین بار این معدن در سال ١٩١١ شناسایی شد و تا حالا توسط زمین شناسان مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است.
تحقیقات اکتشافی این معدن توسط کارشناسان خارجی صورت گرفته و انگلیسها، آلمانیها، فرانسویها وبالاخره روسها این منطقه را مورد مطالعه وارزیابی قرار داده اند.
مهمترین تحقیقات را روسها در دهه ۱۹۷۰ واوایل دهه ۱۹۸۰ به انجام رسانیدند که در دهه ١٩٨٠ مراحل اکتشافی را تکمیل نموده وپلانهای استخراجی را نیز طراحی نمودند ولی متاسفانه به دلایل تحولات سیاسی و افزایش نا امنی ها و نبود زیرساخت ها این معدن به مرحله استخراج نرسید.
معدن جاجیگک بزرگترین معدن آهن نه تنها در افغانستان بلکه به سطح منطقه قلمداد شده‌است که ١٦ کیلومتر طول و ٥٥٠ متر عمق دارد.
در مورد عیار وذخیره این معدن برآوردهای زیر انجام شده‌است: ذخیرهٔ احتمالی ۱.۸ میلیارد تُن و فیصدی مقدار آهن ۶۲% اند.
بر اساس تجزیه کیمیاوی ومطالعات دقیق روسها (عبدالله، چمیریف ودیگران درسال۱۹۸۰) که طبق آن پلان طرح استخراج ترتیب گردیده بود چنین استنباط می‌شود:
١ – عيار متوسط در منطقه اصلی معدن: ٨٣ / %٦٢ Fe
٢ – عيار منطقه غنی شده: ٨٩ / %٦٨Fe
٣ – ذخيره قطعی منطقه اصلی: ٩ / ١١٠ میلیون تن میتریک
٤ – ذخیره کل منطقه اصلی: ٢٠٧٠ میلون ُتن میتریک
علاوه بر آهن مقادیر عناصری چون باریم(Ba) منگنزیم (Mn)، نکل(Ni)، کوبالت (Co) ونقره (Ag) نیز در این معدن به عنوان محصول جانبی قابل توجه میباشد.
به نظر کار شناسان برای ساخت فابریکات ذوب آهن می توان از چند معدن ذغال سنگ که در نزدیکی معدن حاجیگک ودر شمال بامیان قرار دارند، مثل معدن ذغال سنگ دره صوف و یکاولنگاستفاده کرد.
قرار داد این معدن جهت استخراج آهن برای نخستین بار در سال ١٣٩٠ میان وزارت معادن و پطرولیم و دو کمپنی هندی و کانادایی به امضای رسید.
براساس تخمین ها، استخراج تمامی آهن موجود در این معدن، یکصدو هشتاد سال را در بر خواهد گرفت تا به صورت کلی استخراح گردد.
۲- معدن آهن سیاه دره:
معدن آهن سیاه دره بعد از معدن آهن حاجیگک دومین معدن بزرگ آهن در کشور به حساب میاید.
این معدن در ٢٢ کیلومتری ولایت بامیان در ولسوالی یکه ولنگ این ولایت قرار دارد.
ارزیابی های صورت گرفته در این معدن نشان میدهد که میلیارد ها تُن آهن و زغال سنگ در این معدن وجود دارد و احتمال میرود که ذخایر آن بیشتر از معدن حاجیگک باشد.
در ترکیب سنگ آهن معدن سیاه دره ٦٢ در صد آهن وجود دارد، و تخمین زده می شود که ساحه اصلی این معدن ٣٠ کیلومتر را در بر می گیرد.
به گفته وزارت معادن و پطرولیم ، در معدن سیاه دره یکاولنگ عناصر کیمیاویی وجود دارند که در ساخت فولاد با کیفیت از آن استفاده شده می تواند.
وزارت معادن وپطرولیم سال گذشته اعلام کرده بود که در آینده های نزدیک این معدن را به داوطلبی خواهند سپرد.
۳- معدن آهن خاکریز کندهار:
این معدن در ١٠٠ کیلومتری شمال شهر کندهار در ولسوالی خاکریز کندهار موقعیت دارد.
تحقیقات صورت گرفته در این معدن نشان میدهد که ظرفیت این معدن بیش از ٣ میلیون تُن آهن تخمین شده است.
فیصدی مس در سنگ های این معدن 61،4 در صد و متباقی آهن و فلزات دیگر است که تا هنوز به طور مشخص شناسایی نشده است.
۴-معدن آهن سیاه جر:
این معدن در ولایات بدخشان موقعیت دارد که اجسام معدنی اشکال طبقه ای داشته و دارای ترکیب هماتیت و مگنیتیتی می باشد.
ضخامت اجسام معدنی 2-3،5 متر و طول آن تا ١٥٠ متر می رسد.ذخایر آهن در این معدن بین ٤٠ تا ٤٥ میلیون تُن پیش بینی شده است.
۵- معدن آهن فورمارخ:
این معدن نیز در ولایت بدخشان موقعیت دارد که ضخامت اجسام معدنی آن 2-35 متر، طول تا ١٠٠٠متر بوده و تا عمق ٣٥٠ متر مشاهده گردیده اند.
ذخایر آهن در این معدن تا٣٥ میلیون تُن پیش بینی شده است.
۶- معدن آهن زیرک:
این معدن در ولایت بغلان موقعیت دارد که در آن سه کتله مجزای اجسام معدنی هماتیت – مگنیتیتی با ضخامت 12- 75 متر، طول ٩٠-٤٥٠ متر شناسایی شده است.
ذخاطر آن در این معدن به ٢٠ میلیون تن پیش بینی شده است.
اما در نزدیکی این معدن در ساحه ٥٠٠٠٠ کیلومتر مربع سنگ های معدنی پارچه ای جغله مانند وجود دارند که به اساس آن میتواند دخایر معدن مذکور به اندازه قابل ملاحظه افزایش یابد.
۷- معدن آهن خیش:
این معدن در ولایت بامیان موقعیت دارد، در ساحه معدن پنج جسم معدنی به ضخامت ١٠-٢٠٠ متر، طول ٣٠٠-١٣٠٠ متر تثبیت گردیده است. کمیت آهن در سنگهای معدنی 48-62،9 در صد، اکساید تنتالیم0،1 در صد، 0،5 در صد، مگنیزیم 3،1 در صد، باریم 1،5 در صد، فاسفورس پینتا اکساید(P2O5) 0،28 در صد، کوبالت 0،19 در صد، سلفر0،03 – 2،92 در صد میباشد.ذخایر پیش بینی شده معدن ١١٧ میلیون تُن میباشد.
